Көкшеге көктем келіп, жер-ана бусанып, түске дейін мүйіз, түстен кейін киіз болып жатыр. Жыл сайын қайталана­тын көк­темгі тасқын судан зәрезап болған елді мекендердің тұрғындары биыл да қобалжып отыр. Дегенмен әзірлік туралы әңгіме қуатты тәрізді.

Тасқын судың тақсыретін көп көрген ауданның бірі – Сан­дықтау. Аудан орталығы Бал­кашино, Петровка, Каменка, Спас­ское, Максимовка, Красная Поляна, Вла­димировка, Новый городок, Ново­селовка тәрізді елді мекендер қарғын су басып қалуы мүмкін елді мекендердің қатарына жатады. Қазір жұмыс ширатыла түскен.

– Күні бүгінге дейін елді мекен­дер­ден 42 870 текше метр қар шығарылды, – дейді аудан әкімінің орынбасары Қай­рат Омаров. – Жанар-жағармай қоры жеткілікті. 2 100 тонна инерттік мате­риалдар әзірленді.

Қапысыз қамдану мақсатында об­лыстық төтенше жағдайлар департа­ментіне аудан аумағындағы су ай­дын­дарындағы мұз құрсауларын қопсыту, ұсақтау жөніндегі қажетті шаралар­ды ұйымдастыруға өтінім берілген. Өті­нім мақұлданғаннан кейін 8 100 тек­ше метр аумақта мұз жару жұмыстары жүргізілмек.

Балкашино елді мекені жыл сайын көктемде тасып, жұртты әбігерге са­лып жататын Жабай өзеніне жақын ор­наласқан. Қазір мұнда өзен арнасын кеңейту, жатаған жағалауын биіктету, бекіту тәрізді жұмыстар жүргізіліп жатыр. Өткен жылдың қазан айында «Целингидротех» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі осы жұмысты қолға алған екен. Жоба 2026 жылғы мамырда толық аяқталмақ.

– Бүгінге дейін жұмыстың 72 пайы­зы орындалды. Қазір қырыққа жуық жұмысшы мен 19 техника екі ауысыммен жұмыс істеп жатыр, – дейді аудан әкімінің орынбасары. – Өзеннің 5,2 шақырым арнасын кеңейтіп, тереңдету, тазалау жоспарланған.

Жабай өзенінің Сандықтау ауылына таяу арнасының 100 метр жағалауын, Петровка ауылының тұсынан өтетін 300 метрге жуық жағалауын нығыздау жұмыстары жүргізілген. Бұл шаралар су тасқыны кезінде қауіпті сейілтуге бағытталған. Аудандағы Сарқырама өзені де әр жыл сайын еріген қар суына мелтектей тойып, мінез көрсетеді. Әсіресе Каменка ауылы маңындағы жа­ғалаулар қауіпті. Өткен жылдары өзеннің осы тұсы арнасынан асып шығып, елді мекенді басып қалған болатын. Сол тасқынның кесірінен 1009 тұрғыны бар Каменка ауылындағы бірнеше үй апатты деп танылған. Су тасқыны кезінде 59 адам эвакуацияланып, ауылдағы көпір мен автожолды су шайып, жарамсыз болып қалған еді. Биыл да өзен арнасы біршама тарылғандықтан, қызыл судан қауіптенудің әбден реті бар. Қазіргі уақытта Балкашино, Красная Поляна, Арбузинко ауылдарын қызыл судың қырынан сақтау шаралары қолға алынған. Ауданда осы жұмысқа 115 адам жұмылдырылып, 51 арнайы техника тартылған.

Ақкөл ауданы да алаңдаулы. Аудан әкімінің орынбасары Саят Кенжетай су тасқынына дайындық шаралары пы­сықталып, мұқият жүргізіліп жат­қан­дығын айтады. Бұл мақсатқа аудан­ бюджетінен 150 миллион теңге қарас­тырылған.

– Елді мекендерден 37,560 текше метр қар шығарылды. Қауіпті жағдай туындай қалса, қарғын судың алдын бөгеуге қажетті екі мың дана қап дайындап қой­дық, 6,5 тонна жанар-жағармай сатылып алынды. 12 128 адамға шақталған 17 эвакуациялық пункт әзірледік. Инерт­ті материалдармен қамтамасыз етуге аудандағы ұйымдармен келісімшарт жа­салды. Алты мотопомпа, екі дрон, ­байланыс құралдары алынды, – дейді ­аудан әкімінің орынбасары.

Аудандағы Жалғызқарағай, Урю­пинка, Краснобор ауылдарының маңында қызыл судың алдын бөгейтін үйінділер жасалған.

– Еңбек ауылының маңындағы Жар­лыкөл көлінің жағалауына бөгет орнатылды. Бөгетті инертті материалдармен толтырып нығайтуға аудандық бюджеттен 7 миллион теңге қаражат бөлінді, – дейді Саят Кенжетай. – Аудан­да 112 су өткізу құрылғылары бар. Оның 23-і республикалық маңызы бар автожолдардың бойында, қалғаны облыстық, аудандық маңыздағы жолдарда, екеуі теміржол бойында.

Ақкөл қаласының ішіндегі су өткізгіш құбырларды қар мен қоқыстан тазартуға қала әкімдігі «Камила» жауапкершілігі шектеулі серіктестігімен 10 миллион теңгеге келісімшарт жасасқан. Аудан ішіндегі жол бойындағы құбырларды тазалау – «Голден тренд» серіктестігінің міндеті. Бұл іске жергілікті шаруа қожа­лықтары да қол ұшын бермек. Мұндағы нысандардың қатарына Краснобор суқоймасы, Бегичевское, Ақсуат, Тас­мола бөгеттері, Каменка, Ерназар, Голу­бая Нива, Көктеке тоғандары тә­різді 8 гидротехникалық құрылыс бар. Осы бө­геттер мен тоғандардың жанында тәулік бойы кезекшілік ұйымдастырылмақ.

2024 жылғы қазанда Есіл бассейн­дік инспекциясы мен төтенше жағдайлар қызметі аудан әкімдерімен бірлесе отырып, гидротехникалық құрылыстар­дың сапасын тексерген болатын, ­жағ­дайы қанағаттанарлық. Су көлемі шекті нормадан аспайтыны туралы акт жасалған. Қызылсу жүре бастаған кезден бастап күн сайын су деңгейіне бақылау жүргізілмек. Әзірлік бар болғанымен, тасқын судың тегеуріні күннің қалай жылынатыны­на байланысты. Краснобор суқоймасын­дағы жиналған судың деңгейі мөлшерден ­тыс көтеріліп, Талқара өзеніне құйыла­тын болса, жағалауға жақын орналас­қан елді мекендерге кәдімгідей қауіп төнбек. 2024 жылғы көктемде Красно­бор суқоймасындағы су деңгейі 145 сан­ти­метрге дейін көтерілді. Өткен жыл­­дың жазында жағалауды нығайту жұ­мыс­тары жүргізілді. Қыста Талқара өзе­нін­дегі мұз кептелістерін ыдырату қол­ға алынды. Бұл мақсатқа 264 кило жа­рылғыш заттар пайдаланылған. Осы ара­да өткен­нің өкінішті сабағы туралы еске сала кеткеннің де артықтығы болмас. Былтырғы су тасқыны кезінде Урюпинка селолық округі аумағындағы жергілікті маңыздағы «Урюпинка-Мереке» тас жолының алты шақырымын қызылсу басып қалған еді. Амангелді ауылының кіреберісіндегі автожолды да су шайып кетті. Қараөзек ауылына қатынайтын жолды да су басты. Әбден күшіне енген кезде еріген судың ені 10 метр, тереңдігі 1 метрге жетті. 41 үйді су басып, бейнетке батырды.

Аудандағы ахуал осылай қалыптасса, өткен жылы қызылсудың тақсыретін тартқан облыс орталығы да қауырт қам­даныс үстінде. Тұрғын үйлерді қызыл­судан қорғауға 190 тонна құм жеткізі­ліп, 10 мың қап сатып алынған. Қауіпті сейілту бағытында бар жұмыс тынымсыз атқарылып жатыр. Су жолдары тазартылуда. «Көкше тазалық» серіктес­тігі 450 текше метр инертті материал дайындаған. Бірлік шағын ауданын­дағы бөгетті нығайтуға 309 текше метр инертті материал жеткізілді.

– Өткен жылдың күзінде Вавилов көшесінен Қылшақты өзеніне дейінгі, Химкомбинаттан Остапенко көшесіне дейінгі негізгі арнаның бойы қоқыстан тазартылды. Қылшақты өзенінің кей тұсы кеңейтілді, – дейді Көкшетау қаласы әкімі аппаратының жұмылдыру дайындығы, аумақтық қорғаныс және азаматтық қорғау бөлімінің басшысы Берік Әшірбеков.

Қала көшелерінен барлығы 2 541 текше метр қар шығарылған. Өңір­де көктемгі су тасқынының алдын алу­ға бағытталған шаралар ұйым­шыл­дықпен атқарылып жатыр.

Ақмола облысы