Уақыттың аса қымбат екенін сезінген адам әр сәтін, әр минутын құр босқа жібермеуге тырысады. Оның өзінде біреулер бар, уақытты материалдық дүниемен өлшейді, енді біреуіне жан ләззаты құнды. Ол хақында көсілсек, газеттің айқарма беті аздық етер.

Айтпағым, кітап сүйер оқыр­манның басым бөлігі оқитын дүние­сіне талғаммен қарайды. Бос дүниеге уақыт жоғалтпауға тырысады. Талғаммен оқылатын жазушылар көп. Мәселен, Асқар Алтай. Әңгімелерінің та­қыры­бы тартып тұрады: «Кен­тавр», «Киллер сауысқан», «Аль­пинист», «Селебе», «Кази­но», «Таганка», тағысын тағы. Тү­неугүні қайталай оқып шыққа­ным «Таганка». Бұл да – бір деммен оқылатын шығарма.

Біздің қоғамда әділдік бар ма? Бар болса, неге кейбіреулер оған қол жеткізе алмайды? Неге шындық айтқан адамның жолы ылғи тарылып, тар қапасқа қама­лады? Асқар Алтайдың «Таган­ка» әңгімесі осы сұрақтарға жауап іздегендей әсер қалдырады. Әңгіме – жай ғана көркем шы­ғар­ма емес. Бұл бір адамның тағдыры арқылы бүкіл жүйенің қаталдығын, адамның рухани күресін көрсететін өткір туынды. Тергеу изоляторының қараңғы бөлмесінде сағаттап сұрақтың астында отырған Ақжелеңнің бейнесі оқырманды да ойландырады. Темір есік, сұр қабырға, қамақтағы адамның ерік-жігері... Осы тұста Ақжелеңнің бала күні есіне түскен. Егеуқұйрықтарды тірідей аулап, түбіне от қойылған бөшкеге салып қуырғандары ойға оралған. Көрші Вася аға­сы­ның егеуқұйрықтарға жаса­ған зерттеуі тіпті ойға шом­дыр­ған. Сөйтсе, Вася ағайы доңыз қорасына қаптаған егеуқұй­рықтың бірнешеуін ұстап алып, бөшкеге қамаған екен. Ашыққандар бір-бірін жеп, каннибал тышқандарға айнала бастаған. Соңында қалған бі­реуінің мұрты майланып, жалы күжірейіп, кәнден иттей бол­ған екен. Сонда Вася ағай оны бірнеше күн ашықтырып барып бөшкеден босатып жіберген. Сонда ғой, бықпырт тигендей тұқымдаста­рын жұл­ма­лай бастаған. Ақыры қашып жоғалған. Соңдарынан ­каннибал тышқан да кеткен. Алай­да бірер уақыттан соң, топ-топ бол­­ған егеу­құйрықтар қайтып орала­­ды. Желкесіне жал біткен егеу­құй­­рық қана оралмаған. Сөйтсе, жабы­­лып, оның өзін құртып жіберген екен. Жазушы осыны мы­салға кел­тіре отырып, астарлы ойын жеткіз­ген. Ол ойды әр оқыр­ман өзін­ше түсінетін шығар.

Ақжелең арман қуған, әділ­дікке сенген жан. Бірақ оның бұл сенімі тар қапаста сынақ­қа түседі. Оның алдында суық­қанды тергеуші өзінің сұрақ­тарымен, қулық-сұмдық әрекеттерімен Ақжелеңнің рухын сындырғысы келеді. Сы­нып кететін ол ма? Әңгімеге бас қойсаңыз, сізді бірден тергеу бөлмесіне енгізіп жібереді. Тулақтай бөлме. Ескі орындық. Шаршаған дене, шаршаған сана. Ақжелеңнің күйі осы. Ұрып-соқса бір сәрі, рухани қысым одан күшті. Бұл қапас – ерік-жігерін мүжитін тозақ. Бірақ кейіпкердің жан әлемі, еркін ойы ешкімнің қолында емес. Оның сенімі де сан-саққа кеткен.

«Таганкаға» терең үңілсеңіз, тек бір адамның басынан өткен хикая емес. Әділдік іздеген, бірақ биліктің қысымына тап болған әрбір жанның бейнесі. Жазушы бұл тақырыпты атүсті таңдамағаны белгілі. Қоғамдағы әлдене түрткі болды. Өмірдің өзі ұсынған сұрақтарға жауап іздеу сияқты. Сараласақ, Ақ­желең арқылы билік пен халық арасындағы күресті көреміз. Бірі – күш, екіншісі – сенім. Бірі – жүйе, екіншісі – адам. Бұл күрес қай уақытта да жалғасып келеді. Жалғаса бермек. Қысым, әділетсіздік, рухани күрес – қа­шан­да өзекті тақырып. Бұл әңгімені оқи отырып, өзіңізге «Мен әділетсіздікке төзе аламын ба? Менің рухани күшім қан­дай?» сынды сұрақ қояры­ңыз анық. Оған жауап таппай, сан түр­лі ой мазалауы да мүмкін. Бұл шы­ғарма бізге ой салады, кү­рес­ке шақырады, рухты оятады. Жазу­шының шеберлігі де осында. Ол оқиғаны баяндап қана қоймай, оқырманды сол оқиғаға бірге араластырып жібереді.

Сіз Ақжелең сияқты беріктік­ті таңдайсыз ба, әлде жүйеге мойын­сұнасыз ба, оны өзіңіз ғана шеше аласыз.