Жеңіспен оралған соң соғыс қиратқан ел экономикасын қалпына келтіру жолында бел шешпей ұзақ жыл бойы еңбек етіп, туған жерінің гүлденуіне бар ғұмырын арнаған майдангерлердің орны – бір төбе. Сондай ардақты жандардың бірі – Шаңқұл Қаженов 1913 жылы Гурьев облысы Еспұл ауданында, қазіргі Атырау облысы Индер ауданы №1 ауылда туған.

Қаршадайынан еңбек­ке ара­лас­қан ол 1931 жылы он алты жас­тағы бозбала шағында еңбек сауал­­намасына тағы екі жыл қо­сып, өзін 18 жасқа толған азамат етіп көрсетіп, еңбек жолын жұ­мыс­шы болып бас­тайды. Бұ­ғанасы қат­пағанына қарамастан еңбек ет­кен жас өрен жаспын деп именбей, өзінен үлкендермен қатар жұмыс істеп, еңбектің көрі­гін қыз­дырады. Шаңқұл 1932–1935 жыл­дары Гурьев облысы Еспұл ауда­нын­дағы Передовик ұжым­шары­ның мүшесі болып жұ­­мы­сын жалғастырды. «Индер­бор­строй» тресінің Индер борат ке­нішінің құрылысы басталған шақ­та, 1935 жылы құрылыс ныса­нына жұмысқа орналасқан жас жігіт кеніш іске қосылғаннан кейін алдымен техникалық жабдықтау қоймасында жұмысшы болса, соғыс басталғанға дейін тех­никалық жабдықтау таразышысы болып жұмыс істейді.

Соғыс басталған кезде, 1941 жылдың маусым айында алғашқы еріктілер қатарында Шаңқұл Қаженов те майданға аттанды. Ол соғыстың үшінші күні-ақ Ота­нын жаудан азат ету үшін ал­ғашқылардың сапында қолына қару алып, жауынгер атанған еді.

Ұрыс даласында ол атақты Қызыл Ту, Ленин, Суворов орденді 218-атқыштар дивизиясының 658-атқыштар полкінің сапында Ке­ңес одағының маршалы И.Ко­нев қолбасшылық еткен 1-Украина майданының 3-гвардиялық ар­миясының құрамында фашис­тер­ге қарсы шайқасты. Батыр сар­баз жаумен бетпе-бет келіп, кес­кілескен шайқас кезінде көр­сеткен ерлігі үшін «Гвардия» төсбелгісімен марапатталды.

Автоматшылар взводын бас­қарған сержант Ш.Қаженов ба­тыр­лық танытып, сарбаздарын жауға жан аямай тойтарыс беруге жі­герлендірді. Отан алдындағы жауын­герлік борышын адал ат­қару­ды мақсат еткен сержант 1942 жылы ВКП (б) қатарына қосылды.

Батыс Украинаның Волынск облысындағы Локач, Крупениче, Селец елді мекендерін жау­дан­ азат ету кезінде неміс бас­қын­шыларымен болған шайқас­тарда Ш.Қаженов ерен ерлігімен көзге түсті.

1943 жылы Курск шайқасында оның взводы жаудың қоршауына түсіп қалады. Шайқас кезінде командир қаза табады да, Ш.Қа­женов шұғыл шешім қабылдап, командирдің міндетін өзіне алып, сарбаздарға рух беріп, жаудың жеті шабуылына тойтарыс беріп, жеке қаруымен 17 немістің көзін жояды. Осындай көзсіз ерлігі үшін жауынгер қазақ «Қызыл Жұлдыз» орденімен марапатталды.

Осылайша Ш.Қаженов взвод командирі тізгінін қолына алады. Бойындағы бар күш-жігерін, жастық жалынын Отанын жаудан азат етуге арнап, туған жеріне жеңіспен оралуды мақсат етті.

1944 жылы 16 шілдеде автоматшылар тобымен жау шебіне басып кіріп, 5 фашисті жеке қа­руымен жойып, жаудың кес­кі­лескен жеті дүркін қарсы шабуылын тойтарады. Шаңқұл неміс офицерін өлтіргеннен кейін оның маңызды құжаттары бар планшетін иеленген. Полк командирі бұл планшетті Ш.Қа­женовке сый ретінде табыс етіпті, көзсіз ерліктің куәсі болған сол планшет батырдың отбасында әлі күнге дейін сақтаулы.

Кескілескен майданда қолбас­шылықтың жауынгерлік тапсырмасын үлгілі орындағаны, жеке батылдығы мен ерлігі үшін гвардия сержанты Шаңқұл Қаженов бірнеше әскери наградалармен марапатталған. «Қызыл Жұлдыз» орденімен қатар ІІІ дәрежелі «Даңқ», ІІ дәрежелі «Отан соғысы» ордендерімен, екі мәрте «Ерлігі үшін» медалімен, кейіннен «1941–1945 жылдардағы Ұлы Отан соғы­сындағы Германияны жеңгені үшін», «КСРО Қарулы Күштеріне 50 жыл» мерейтойлық медальдарымен марапатталған.

1944 жылы шілдеде Батыс Буг өзе­ніндегі жаудың бекінісін жа­рып өтіп, Висла өзені арқы­лы­ жылжумен Польшаның Сан­до­мир қаласы маңындағы плац­дармды алуға бағытталған шай­қасқа Ш.Қаженов белсене қаты­сып, кескілескен ұрыста ауыр жа­­раланып, салдарынан оң аяғы­ ке­сіліп, бүйрегі алынады. Дұ­рыс жасалмаған медициналық ам­путацияның кесірінен оның аяғы бірнеше рет арамен тірідей кесілген екен.

Ауруханаларда ұзақ емдел­ген Шаңқұл туған жеріне со­ғыс аяқталған соң 1946 жылы қара­шада оралады. Елге келген соң мү­гедектігіне қарамастан, халық­қа қызмет етуді парыз са­на­ған батырды Индер аудандық пар­тия комитеті жолдамамен «Ин­дерборстрой» азық-түлікпен қамтамасыз ету бөліміне асхана меңгерушісі етіп тағайындайды. Осы жерде ұзақ жыл бойы адал қызмет атқарып, 1952 жылы жұмысшыларды қамту бөлімі наубайханасының бастығы лауазымына тағайындалады. Бұл жердегі қызметінде де алғырлық танытқан Ш.Қаженов өндірістік жоспарды орындауда қол жеткіз­ген жақсы көрсеткіштері үшін Индер аудандық партия комитеті мен Индер борат кеніші (ИБК) басшылығы тарапынан бірнеше мәрте мадақтауға ие болды.

1965 жылы Индер борат кеніші жұмысшыларды қамту басқармасы асханасының меңге­рушісі болып тағайындалып, 1974 жылы өмірден озғанға дейін осы қызметте болды. Сол кездегі ұйымдастырылатын социалистік жарыста ол басқаратын асхана үнемі алдыңғы қатардан көрінді.

Шаңқұл Қаженов Индер ­ауданы Индер ауылында тұрып, Отанының игілігі үшін еңбек етті. Адал атқарған еңбегі­нің арқасында өз ортасында сый-құрметке бөленді.

Жұбайы Дәмешпен бірге төрт ұл, үш қыз тәрбиелеп өсір­ді. Өне­ге­лі отбасында өскен пер­зент­тері жоғары оқу орындарында жақ­­сы білім алып, ел үшін абырой­лы еңбек етіп жүр. Бүгінде Шаңқұл Қаженов мен Дәмеш Берік­босынқызы ұрпақтарының әр­қайсысы үбірлі-шүбірлі. Солар­дың бірі Маңғыстау облысы сот жүйе­сінде ширек ғасырдан аса уақыт қызмет еткен судья Хамида Қаже­нова Жеңістің 80 жылдығы тұсын­да әкесі Шаңқұл Қаженовтің рухын ұлықтап, ерлігін ел есінде сақ­тау үшін майдангердің туып-өскен, өркендеп, гүлденуі жолын­да тер төгіп, еңбек сіңірген ауы­лын­дағы көшенің біріне оның аты бе­рілсе деген тілегін де жеткізді.

Расымен, батырлардың ерлігі – ұмытылмас тарих. Май­дангерлердің барлығы да жоғары құрметке лайық.

Маңғыстау облысы