Елнұр Бейсенбаев апат болған жағдайда тұрғын үйді сақтандыру туралы депутаттық сауалын Премьер-министрге және ҚР қаржы нарығын реттеу жөніндегі Агенттігінің Төрағасына жолдады, деп хабарлайды Egemen.kz.
Ресми деректер бойынша Қазақстан аумағының 70% -ға жуығы табиғи апаттар қаупіне ұшыраған. Бұдан басқа, сейсмикалық аудандар ел аумағының 40%-ын алып жатыр. Онда 7 миллионнан астам адам тұрады.
Депутаттың сөзінше былтырғы тәжірибе – жылжымайтын мүлікті сақтандыру болмаған жағдайда елеулі қаржы шығындары мемлекеттік бюджетке түсетінін көрсетті.
«Алайда, су тасқынының қайталануын ескерейік және бюджет қаражаты шектеулі, мемлекет тұрғын үйді жыл сайын қалпына келтіруге кепілдік бере алмайды.
Көптеген дамыған елдерде тұрғын үйді сақтандыру — бұл норма. Бірақ біздің елде бұл ерекшелік. Бүгінде сақтандырудың осы түріне сақтандыру нарығының 2-3 пайызы ғана тиесілі.
Ал әлемдік тәжірибе әсіресе табиғи апаттарға ұшыраған өңірлерде сақтандыру бағдарламаларын ұсынады, ал Қазақстанда сақтандырудың осы жүйесі мүлдем дамымаған», деді депутат.
Е.Бейсенбаевтың айтуынша әлі күнге дейін тұрғын үйді сақтандыру мәдениеті қалыптаспаған, бұл сақтандыруды дамытуға жауапты мемлекеттік органдардың қызығушылығының жоқ екенін, ал, бәлкім, кәсіпқойлық деңгейінің жеткіліксіздігін көрсетеді.
Сондай-ақ, сақтандыру компаниялары үшін заңнамалық базадағы олқылықтарға байланысты «адал ойын» ережелері айқындалмаған.
«Қалыптасқан жағдайдың негiзгi себебi сақтандырудың қазiргi жағдайларының халық үшiн ауыртпалық түсiретiндiгi және тиiмсiздiгi болып табылады. Адамдар зиянды өтеуден нақты қорғауға кепілдік бермейтін сақтандыруды сатып алудың мәнін көрмейді», деді Мәжілісмен.
Депутаттық сауалы барысында екінші деңгейдегі банктердің қарыз алушылар алдында қойған тұрғын үйді сақтандыру шарттары бойынша бірнеше мысал келтірді.
«Біріншіден, кепілдікті мүлікті сақтандыру әдетте қарыз алушының бастапқы жарнасы мен ай сайынғы төлемдерін ескермей, кредит сомасын ғана жабады. Осылайша, банк қарыз алушының қаржылық шығындарын елемей, өз мүдделерін ғана қорғайды.
Екіншіден, банктер қарыз алушыларға олардың заңды таңдауын шектей отырып, нақты сақтандыру компанияларын таңдап жатыр. Бұдан басқа, сақтандыру шарттарында банктер пайда алушылар және сақтандыру агенттері ретінде жиі әрекет етеді. Яғни олар сақтандыру шарттарына да, шығындарды реттеу процесіне де ықпал ету мүмкіндігіне ие болады. Нәтижесінде, сақтандыру жағдайы басталған кезде қарыз алушы төлеуден бас тартуға тап болуы мүмкін.
Үшіншіден, азаматтық заңнамаға сәйкес (АК-нің 313, 359-баптары), қарызгер тіпті дүлей зілзалалар кезінде де кепіл мүліктің сақталуына жауапты болады. Банктер олардағы мүлiктiң сақталуы үшiн жауапкершiлiктен босатылады. Мұндай теңсіздік құқықтық қатынастарға қатысушылардың әділдігі мен теңдігі қағидатына қайшы келеді», деді Е.Бейсенбаев.
Мәжіліс депутатының айтуынша, мысалы, жер сілкінісі салдарынан кепіл мүлкінен айырылған қарыз алушы банк алдындағы несиені өтеуге міндетті. Мiндеттеменi орындау мүмкiн болмаған кезде банк борышкердiң басқа мүлкi арқылы борышты өндiрiп алады.
«Айтылғандарды түйіндей келе, банктер қосымша пайда табу үшін өздерінің үстем жағдайын пайдалана отырып, тиімсіз сақтандыру шарттарын таңып отырғанын атап өткім келеді», деді депутат.
Жоғарыда көрсетілгендерге байланысты депутат ұсыныстарын айтып өтті.
«1. сақтандыру шартында кепіл мүлкінің нақты нарықтық құнын көрсетуге міндеттеуге;
- қарыз алушыларға ипотекалық кредит беру кезінде сақтандыру компаниясын таңдау құқығын іске асыруға мүмкіндік беруге, сондай-ақ банктерге сақтандыру агенттері болуға тыйым салуға;
- банктерді қарыз алушыларға қаржылық жүктеме жүктемей, кепіл мүлкін өз есебінен сақтандыруға міндеттеуге міндетті.
Ең бастысы, қысқа мерзім ішінде Үкімет Агенттікпен бірлесіп, дүлей зілзалалардан, сондай-ақ ҚР-ның аумағында орналасқан тұрғын үй алаптарынан жылжымайтын мүлікті міндетті сақтандыру туралы заң жобасын әзірлеп, Парламентке енгізсін», деді Е.Бейсенбаев «Аmanat» фракциясының депутаттары атынан.
