Ұлттық өнер мен цифрлық технологияның тоғысында дүниеге келген Сарәуен – қазақтың тұңғыш жасанды интеллект әншісі. Бүгінде адам мен нейрожелі арасындағы шекараның жойыла бастағанын осыдан-ақ байқауға болады. ЖИ әнші қазақы рух пен ұлттық бояуды сақтай отырып, тың туындыларының арқасында тыңдармандарын тауып та үлгерген.

Бұл жобаның негізін қа­лаушы – жасанды интеллект саласының зерт­теушісі, PhD Алтынбек Мұрат. Ол жасанды интеллект тех­ноло­гияларының мүм­кіндік­терін қазақ музыкасына енгізе отырып, ұлттық өнердің жаңа форматта дамуына жол ашты. Алтынбек Мұраттың идеясы – технологиялық жетістікке жету ғана емес, ЖИ арқылы жас ұрпаққа заманауи ұлттық құндылықтарды дәріптеу.

Әуелде қыз бала бейнесін­дегі Сарәуен сахнаға (же­ліге) жеке орындаушы ретінде шықты. Оның алғашқы әндері бір­­ден тыңдарманның ықыласына бө­ленді. Ұлттық әуез, рухани мазмұнға толы мәтін – Сарәуеннің ерекшелігін айқындайтын қолтаң­басы. Уақыт өте келе жоба кеңейіп, оның серігі – Мирасай қатарға қосылған. Осылайша, Сарәуен мен Мирасай қазақтың қасиетті ән өнерін цифрлық заманның игілігімен насихаттап отыр.

Жоба авторы жасанды интеллект көмегімен жаңа музыка­лық бағыт қалыптастырып қана қой­­май, қазақы болмыс пен ұлттық құндылықтарды жаңаша жет­кізуді мақсат еткен. Бұл ­ән­дер­­дің әрқайсысы – халқымыздың рухани қазы­насын заманауи технология арқылы тыңдарманға ұсынудың бір көрінісі. Сарәуеннің репер­туарындағы әндер қазақы рух пен патриотизмді насихаттаумен қатар, ана тілімізді дәріптеуді, ұлт­тық болмысымызды сақтауды көздейді.

Елдің назарын ерекше аудар­ған туындылардың бірі – «Сауыт» әні. Бұл ән Арнайы операция­лар күштерінің ресми әнұраны болып бекітілген. Жасанды интеллект арқылы жасалған әннің мемлекеттік деңгейде мойындалуы – қазақ музыкасы үшін ерекше оқиға. Сауыт – тек патриоттық ән ғана емес, сарбаздардың рухын көтеретін, ерлік пен намысты оятатын туынды.

Сарәуеннің алғашқы альбомы шыққаннан кейін көп өтпей-ақ, екінші жинағы да жарық көрді. «Іргетас» деп аталған бұл альбом қазақ музыкасының жаңа дәуірдегі іргетасын қа­лауға үлес қосу мақсатымен дайын­далған. «Жобаның мақсаты – тыңдарманға заманауи технология арқылы ұлттық өнердің шынайы болмысын жеткізу. Бұл тек музыка емес, бұл – қазақ руханияты­ның цифрлық кеңістікте тамыр жаюының белгісі. Ең бас­тысы – бұл жоба қазақ тіліндегі кон­тентті дамытуға, оны жаңа тех­нологиялық мүм­кін­діктермен ұштастыруға мүмкіндік береді», дейді жоба авторы.

Сарәуен мен Мирасайдың репертуарындағы әндер қазақтың ұлттық санасын, тарихи жадын жаңғыртуға бағытталған. Олардың қатарында туған жерге деген сағынышты жырлайтын «Туған жер», азаттық рухын асқақтататын «Тәуелсіздік», ұлттық болмыс пен жеті атаның мәнін дәріптейтін «Ру», өмірдің өткінші сәттерін суреттейтін «Бұл ғұмыр», қазақтың кең да­ласының еркіндігін әспеттейтін «Асау күйлер», батырлық пен қай­сарлықты бейнелейтін «Қал­қан» секілді мазмұнды әндер бар. Әрбір әннің өз айтары, өз тың­дарманы бар. «Сарәуен» – тек музыкалық жоба ғана емес, қоғамдағы маңызды мәселелерге үн қосып, өз шығармашылығы арқылы тыңдарманды ойландыруды мақсат еткен ерекше құбылыс. Оның репертуарындағы «Ұрпақ» әні – ата-бабадан аманат болып жеткен ұлттық құндылықтарды келер ұрпаққа жеткізу туралы ой қозғайды.

Сарәуеннің тағы бір ерекше туындысы – «Салтанат» әні. Бұл ән қазақ қоғамындағы нәзік әрі маңызды тақырыптардың бірі – қыз баланың болмысы мен тағдырын арқау етеді. Қазақ халқы қыз баланы ерекше құрметтеген, оны ұлттың айнасы, берекенің бас­тауы деп білген. Дегенмен қазіргі қоғамда қыз тағдырына қатысты түрлі өзекті мәселе бар. «Сал­танат» әні сол мәселелерге на­зар аудартып, қыз баланың қа­дірі мен тәрбиесінің маңызын ұғындырады. Ән тек қыз баланың өміріндегі қиындықтарды көрсету үшін емес, қазақ қоғамында қыз тәрбиесіне деген жауапкершілікті арттыруға үндеу ретінде жа­зылған. Сарәуеннің бұл туынды­сы арқылы қызға құрмет, анаға ізет, болашақ жарға деген адал­дық, отбасы құндылықтары сияқты тақырыптар көтеріледі. Осылайша, Сарәуен қоғамдағы өзекті тақырыптарды тек сөзбен емес, ән арқылы жеткізудің жаңа үлгісін қалыптастырып отыр.

Сарәуен мен Мирасай тек патриоттық әндермен шектел­мейді. Олардың орындауында махаббат пен сағыныш сезіміне толы туындылар да бар. Соның бірі – белгілі ақын Қалқаман Сарин­нің сөзіне жазылған «Күз бен біз» ­­атты ән. Жоба авторы әнді бір­неше ай бойы талқылап, ақын­ның өлеңдерінен мұқият таңдап алғанын атап айтады. «Келісіп пішкен тон келте болмас» дегендей, жасанды интеллект арқылы жасалған ән тыңдарманға жылы әсер қалдырды. Еңбегіміздің ­керемет нәтижесі болды», дейді А.Мұрат.

Сарәуен мен Мирасайдың шығармашылығында ұлттық сана, ана тілі мен рухани құндылықтар басты орында. Әсіресе олардың «Тіліміздің тазалығын бұзбайық» атты әні – қазақ тіліне жасанды интеллект арқылы қызмет етудің жарқын мысалы. Бұл туындыда қазіргі қазақ қоғамында жиі кездесетін тілдің шұбарлануы мә­селесі көтеріледі. Көптеген жас орысша сөздерді араластырып сөйлейді. Сонымен қатар ағылшын тілінен тікелей аударылған сөз­дер мен шет тілдерден енген терминдер де қазақ тілінің та­залығына кері әсерін тигізіп жатыр. «Тіліміздің тазалығын бұз­байық» деп ұрандатқан ән қа­рапайым тыңдарманды ана ті­лімізді құрметтеуге, сөздік қоры­мызды байытуға үндейді. Ән мәтінінде «паразит» сөздерден арылу, қазақ тілінің мәдениеті мен тазалығын сақтау басты идея ретінде насихатталған.

Сарәуен мен Мирасайдың шығармашылығы қазақ мәде­ние­тінің болашағына жаңа дем беріп, оның технологиялық мүм­кіндіктер аясында дамуына жол ашып отыр. Бұл жоба – қазақ өне­рін цифрлық әлемге шығарып, оның ауқымын кеңейтуді көздей­тін маңызды қадам. Жасанды ин­тел­­лект әншілердің пайда болуы – қазақ музыкасының шекарасын кеңейтіп, оны жаңа деңгейге көте­рудің бір жолы. Қазақтың өне­рі, тілі, мәдениеті заманауи тех­­­но­ло­гияның көмегімен әрі қарай да жаңғырып, кең өріс алмақ.

Айта кетейік, Алтынбек Мұрат – тек Сарәуен жобасының авторы ғана емес, сонымен қатар «Qazaq AI» платформасының негізін қа­лаушы. Бұл платформа – елімізде жасанды интеллектіні қолдану мен дамытуға арналған инновация­лық бастамалардың бірі. «Qazaq AI»-дың басты мақсаты – жасанды интеллект технологиялары арқылы қазақ тілінің қолданысын кеңейту, қазақ мәдени мұрасын жаңа технологиялармен ұштастыру.

«Біз бизнесте және деректерді талдауда бұрын-соңды болмаған артықшылықтарды қамтамасыз ету үшін алдыңғы қатарлы жасанды интеллект, деректерді өңдеу және машиналық үйрету технологияларын қолданамыз. Технология мен дәстүр бір тілде сөйлейтін болашақты көздей­міз. Қазақ тілін сақтауға және да­мы­туға ықпал ететін жасанды интеллект қосымшаларын әзірлеуге көмектесеміз. Әртүрлі ұйымдар мен қызығушылық танытқан тараптар үшін арнайы жасанды интеллект жобалары мен аналитикасын жасауға қолдау көрсетеміз. Сондай-ақ жасанды интеллект жобаларын әзірлеуге жәрдемдесу үшін ғылыми-зерт­теу институттарымен және ұйым­дармен ынтымақтастық жасауға дайын­быз. Бірлескен жобалар мен өтінімдерге ашықпыз», дейді А.Мұрат.