«Ақ жол» фракциясы бюджет тапшылығымен күрес аясында кедендік статистикадағы айырмашылық мәселесін шешіп, контрабандамен күресті күшейтуді талап етті.
«Ақ жол» фракциясының депутаттық сауалы
ҚР Премьер-министрі
О. Бектеновке
Автор – Мәжіліс депутаты Ержан Бейсенбаев
Бюджетті қалыптастыруда ҚҚС маңызды рөл атқаратыны белгілі.
Бұл ретте экспортқа ҚҚС тауардың тағайындалған жерінде, яғни, алушы елдерде төленеді. Одан бөлек, артынша Қазақстан бұл сомаларды экспорттаушыларға біздің бюджеттен қайтарады.
Бюджеттің кіріс бөлігін ішкі операциялардан және елімізге келетін тауарлар импортынан түсетін ҚҚС құрайды.
Алайда импорттың едәуір бөлігі Қазақстанға тиісті кедендік ресімдеусіз, экономикалық контрабанда арқылы келіп, сол арқылы ұлттық экономиканың мүддесі мен бюджет кірісіне зиян келтіреді.
«Ақ жол» фракциясы бұл мәселені, оның ішінде, бюджет тапшылығын азайту қажеттілігі аясында үнемі көтеріп келеді.
Мәселен, ашық дереккөздерде 2024 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстаннан Қытайға импорттың кедендік статистикасында 13 миллиард 750 миллион долларды құрайтын рекордтық алшақтық анықталғаны туралы деректер жарияланды (https://ru.sputnik.kz/20250306/raznitsa-v-torgovykh-pokazatelyakh-mezhdu-kazakhstanom-i-kitaem-sostavila-128-mlrd--51385948.html?utm_source=chatgpt.com).
Сарапшылардың бағалауынша, Қазақстан бюджетіндегі осы «көлеңкелі импорт» бойынша ҚҚС-тың алынбай қалған үлесі 1,5 миллиард долларды немесе төленбеген кедендік баж салығын айтпағанда, 850 миллиард теңгені құрайды.
Осы жағдайға түсініктеме берген Сауда және интеграция вице-министрі Қайрат Төребаев мұндай көп миллиард долларлық айырмашылықты есептіліктің әдіснамалық ерекшеліктерімен түсіндірді, оның сөзінше, Қытай тарапы өз статистикасына Қытай-Қазақстан шекарасы арқылы өтетін барлық тауарларды, оның ішінде Қазақстаннан ғана емес, үшінші елдерге арналған импортты да қосады.
Олай болуы да мүмкін, бірақ мәселе аталған сомалардың жартысы туралы болғанның өзінде, бюджеттің мұндай шығындарына жол беруге болмайды деп санаймыз.
Еске салайық, Үкіметтің республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есебіне Жоғарғы есеп палатасының Қорытындысында тұтас бөлім Қытайдың кедендік статистикасымен сәйкессіздіктерге арналған болатын.
2022 жылы Мемлекет басшысы Парламент отырысында сөйлеген сөзінде Қытаймен арадағы шекарадағы нағыз «тәртіпсіздікті» атап өтіп, Бас прокуратураға Қаржы министрлігімен, Қаржы мониторингі агенттігімен және басқа да мүдделі органдармен бірлесіп, кедендік шекарада кешенді тексеру жүргізуді және тәртіпті қамтамасыз етуді тапсырғаны кездейсоқтық емес.
Мәселен, 2023 жылы деректер сәйкессіздігі 8,4 миллиард долларды құраса, 2024 жылы, бұған дейін айтқанымыздай, бұл көрсеткіш 13миллиард доллардан асты. Яғни, қысқарудың орнына, күмәнді импорт көлемінің бірден 60% ұлғаюы орын алды.
Осыған орай, бюджет тапшылығын еңсеру мәселесін талқылау аясында «Ақ жол» ҚДП парламенттік фракциясы сұрайды:
1. Қытайдың кедендік статистикасымен 13,75 миллиард долларды құрайтын сәйкессіздіктер себебі туралы Үкіметтің ресми ұстанымын беруді.
Олардың қай бөлігі әдістемелік ерекшеліктерге, ал қай бөлігі ықтимал «көлеңкелі импортқа» және елімізге кіретін экономикалық контрабандаға қатысты болуы мүмкін екенін анықтау қажет;
2.Контрабандаға қарсы күресті күшейту және бюджетті толықтыру мақсатында импортты толық пайдалану үшін Үкімет қандай шараларды қолға алмақшы?
Сонымен қатар, сол шаралар нәтижесінде ҚҚС пен импорттан түсетін өзге төлемдерден мемлекетке қосымша қандай сома түседі.
Құрметпен,
«Ақ жол» фракциясының депутаттары
Е. Бейсенбаев
А. Перуашев
Д. Еспаева
Е. Барлыбаев
Қ. Иса
С. Ерубаев
